Adli Muhasebe Nedir ?
Adli muhasebe, muhasebenin alt bölümlerinden olarak kabul edilmektedir. Adli muhasebe, muhasebe, denetim ve araştırmaya yönelik yeteneklerin ve yetkinliklerin birleştirilme sürecidir. Ayrıca, muhasebe görevlileri işletmelerin mali tablolarını değerlendirebilmeleri amacıyla gerekli soruşturma beceri niteliğini taşıyan yanı sıra haiz olmalarını gerektiren bir muhasebe alt dalıdır.
Adli muhasebe mesleğinin ilk adımı belirtmek gerekirse 20.yüzyılın son çeyreğinde başta ABD olmak üzere gelişmiş ülkelerde ortaya çıkan ve son dönemlerde de ülkemizde ise farkındalığı artmaya başlayan bir meslek olarak karşımıza çıkmaktadır. Geleneksel muhasebede amaç mali verilerin kaydedilmesi, sınıflandırılması ve raporlanması suretiyle bu verilere ihtiyacı olan kullanıcılar için bir standart kullanmak suretiyle anlamlı bilgiler elde etmektir. Bu açıdan bakıldığında muhasebenin en temel çıktısı kullanıcılar için oluşturulan mali tablolar olarak karşımıza çıkmaktadır. Adli muhasebe ise geleneksel muhasebeden farklı olarak daha geniş bir bakış açısını kapsamaktadır.
Adli muhasebe muhasebenin ötesinde denetimle benzerlik gösterir, mesleki şüphecilik içermekte olup, bir veya birden fazla alana odaklanır. Adli muhasebede üzerinde çalışılan her bir proje kullanıcıların özel ihtiyaçlarına odaklanmakta olup ve bu ihtiyaçlar çerçevesinde kullanıcılara hizmet verilmektedir.
Adli muhasebenin temel amacı mali uyuşmazlıklara çözüm getirilme sürecidir. Bu sebeple adli muhasebeciler muhasebe biliminin yanı sıra hukuk, iktisat, kriminoloji, psikoloji vb. bilim alanlarından da faydalanmaktadırlar. Bir muhasebe görevlisinin aynı zamanda bir adli muhasebe görevlisi alıgısı doğru bir yaklaşım olmayacaktır. Bunun temel sebebi adli muhasebe görevlilerinin sadece rakamsal verilerle ilgilenmek yerine sayılan farklı bilim dallarıyla ilgili pek çok konuyla ilgileniyor olmalarıdır.
Adli Muhasebenin Temel Aşamaları
Adli muhasebe, genel anlamı; müşteriyle buluşma, çatışmanın tespiti, ön araştırma, eylem planının oluşturulması, doğru kanıtların temin edilmesi, analiz ve araştırma sonuçlarının raporlanması aşamalarından oluşmaktadır.
Bu aşamalara yönelik temel bilgilere aşağıda yer verilmektedir:
Müşteriyle buluşma: Müşteriyle buluşup tanışmak suretiyle mevcut durum, problem ve olayın içerisindeki taraflar hakkında temel bilgiler temin edilir.
Çatışmanın tespiti: Anlaşmazlığa sebep olan konunun tespit edildiği aşamadır.
Ön araştırma: Çalışmaya başlamadan önce ön araştırma gerçekleştirmek suretiyle bir aksiyon planı oluşturulmasına yönelik hazırlıklar yapılır.
Eylem planının oluşturulması: Hedefler ve yöntemlerin belirlenmesi suretiyle araştırmaya yönelik aksiyon planı hazırlanır.
Doğru kanıtların temin edilmesi: Çalışmanın sağlıklı yürütülebilmesi ve doğru sonuçlara ulaşılabilmesi açısından doğru bilgi, belge ve veriler temin edilerek incelenir. Bu aşamada işletmenin muhasebe kayıtları, yasal defterleri, mutabakatlar, işletme ve banka hesapları, vb. doküman ve kayıtlardan yararlanılmaktadır.
Analiz: Temin edilen bilgi, belge ve veriler incelenerek gerekli analiz ve hesaplamalar gerçekleştirilir.
Araştırma sonuçlarının raporlanması: Çalışmanın son aşamasıdır. Çalışmanın amacı, kapsamı, bulguları ve nihai sonuçlarını içerecek şekilde tüm inceleme ve analizlerin tamamlanmasını müteakiben adli muhasebeci tarafından bir rapor düzenlenir.
Adli Muhasebe Mesleğinin Faaliyet Alanları
Adli muhasebecilik mesleği dünyada çok yaygın uygulama alanı bulmamasına karşın ülkemize kıyasla daha fazla destek alınan bir meslek olarak karşımıza çıkmaktadır. Uluslararası alandaki yaygınlığı ise son yıllarda özellikle yaşanan muhasebe skandalları ve hileleri sonucu maruz kalınan yüksek tutarlı kayıpların ve kurumsal çöküşlerin etkisiyle artmaya başlamıştır. Adli muhasebe kavramı ilk olarak ABD’de 1946 yılında kullanılmıştır.
Mesleğin ortaya çıktığı ve en yaygın uygulama alanı bulduğu ülke ABD olarak kabul edilmektedir. Ayrıca, Avrupa birliği ülkeleri ve Kanada’da kendisine uygulama alanı bulmaktadır. Ülkemizde ise adli muhasebecilik mesleğine yönelik yasal düzenlemeler yapılmamıştır. Bu sebeple yasal olarak kendisine uygulama alanı bulamamıştır. Buna karşın sınırlı da olsa uygulama alanları mevcuttur. Adli muhasebecilik mesleğinin kapsamını temel olarak üç faaliyet alanı oluşturmaktadır. Bunlar dava destekleri, hile denetçiliği ve araştırmacı muhasebecilik ve uzman bilirkişilik olarak sıralanabilir.
GÖKHAN KAYA
22.10.2021
