Vergiden muaf esnaftan mal veya hizmet alımı yaparken hangi vergisel yükümlülükler devreye girer? Gider pusulası düzenlerken stopaj uygulanmalı mı, yoksa değil mi? Tevsik zorunluluğu nasıl yerine getirilir? İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 03.01.2018 tarihli özelgesi bu sorulara yanıt veriyor.
Esnaf Muaflığından Yararlananlardan Alımda Stopaj Uygulaması
Gelir Vergisi Kanunu’nun 9. maddesine göre evlerinde halı dokuyan, dışarıdan işçi çalıştırmayan ve motorlu araç kullanmayan kişiler esnaf muafiyetinden yararlanır. Bu kişilerden halı ya da kilim satın alındığında:
- Satın alan işletme gider pusulası düzenlemelidir.
- Satın alma bedeli üzerinden %2 oranında gelir vergisi stopajı yapılmalıdır (GVK 94/13-a bendi uyarınca).
Nihai Tüketiciden Alımda Stopaj Gerekmez
Evlerinde kullanılmış halıları satan, vergi mükellefi olmayan bireylerden yapılan alımlarda da gider pusulası düzenlenmesi gerekir. Ancak:
- Bu kişiler esnaf muafiyetinden değil, nihai tüketici konumundan işlem yaptıkları için
- Bu işlemlerde gelir vergisi stopajı uygulanmaz.
Gider Pusulası Ne Zaman, Kimler İçin Düzenlenmeli?
Vergi Usul Kanunu’na göre gider pusulası;
- Vergiden muaf esnafa yapılan ödemelerde,
- Nihai tüketiciden yapılan alımlarda,
- Fatura düzenleme yükümlülüğü olmayan satıcılardan mal ya da hizmet alındığında düzenlenir.
Pusulanın, alıcı ve satıcı bilgileri, emtianın cinsi ve bedeli, tevkifat oranı gibi ayrıntıları içermesi zorunludur. Bu belge, fatura hükmündedir.
Banka dekontu gider pusulası yerine geçer mi?
Hizmet Bağı ile Çalışanlar İçin Durum Farklı
Evde halı dokuyan bir kişiyle düzenli hizmet ilişkisi kurulmuşsa ve kişi işletmenin iş akışına bağlı çalışıyorsa bu durumda;
- Yapılan ödeme ücret olarak kabul edilir,
- Stopaj değil, ücret bordrosu düzenlenerek vergilendirme yapılmalıdır.
Bedel Sınırı Var mı?
Vergi Usul Kanunu kapsamında gider pusulalarında yer alacak tutarlar için herhangi bir üst sınır bulunmamaktadır. Ancak tutarın belgeyle desteklenmesi, harcamanın gerçekliğinin ispatı açısından önemlidir.
10 Soru 10 Cevap
1. Gider pusulası nedir?
Fatura veremeyen kişilere yapılan ödemelerde, alıcı tarafından düzenlenen ve fatura yerine geçen belgedir.
2. Hangi durumlarda gider pusulası düzenlenir?
Vergiden muaf esnaftan veya vergi mükellefi olmayan nihai tüketicilerden yapılan mal ve hizmet alımlarında.
3. Gider pusulası düzenlenince stopaj yapılmalı mı?
Evet, esnaf muafiyetinden yararlananlardan yapılan alımlarda %2 oranında gelir vergisi stopajı uygulanır.
4. Nihai tüketiciden yapılan alımlarda stopaj uygulanır mı?
Hayır, sadece gider pusulası düzenlenir, stopaj yapılmaz.
5. Tevsik zorunluluğu ne anlama gelir?
Yapılan harcamanın belgelendirilmesi ve muhasebe kayıtlarına dayanak oluşturulması anlamına gelir.
6. Halı dokuyan kişi işletmeyle bağlı çalışıyorsa ne olur?
Yapılan ödeme ücret sayılır, bordro ile vergilendirme yapılır.
7. Gider pusulasında hangi bilgiler olmalı?
İşin cinsi, bedeli, tarafların adı, adresi, stopaj oranı, tarih ve seri numarası gibi bilgiler yer almalıdır.
8. Gider pusulasında üst sınır var mı?
Hayır, tutar açısından bir üst sınır belirlenmemiştir.
9. Gider pusulası kaç nüsha düzenlenir?
İki nüsha düzenlenir, biri satıcıya verilir.
10. Gider pusulası hangi belgelerle birlikte saklanmalı?
İşlemle ilgili varsa sözleşme, banka dekontu, kimlik bilgileri gibi ek belgelerle.
ÖRNEK ÖZELGE
T.C.
GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI
İSTANBUL VERGİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI
Mükellef Hizmetleri Gelir Vergileri Grup Müdürlüğü
Sayı : 62030549-120[94-2017/519]-5521 03.01.2018
Konu :Gider Pusulası ile alımlarda stopaj uygulanıp uygulanmayacağı ve tevsik zorunluluğu.
İlgide kayıtlı özelge talep formunda; halı kilim işi ile uğraştığızı, evlerinde halı dokuyan kişilerden ve eski halılarını satan kişilerden gider pusulası ile alım yaptığınızı belirterek, söz konusu alımlara stopaj uygulanıp uygulanmayacağı ile uygulanması halinde oranın kaç olması gerektiği, üst sınırının olup olmadığı ve tevsik zorunluluğunun olup olmadığı hususlarında bilgi talep edildiği anlaşılmakta olup konu hakkında Başkanlığımız görüşleri aşağıda açıklanmıştır.
I-GELİR VERGİSİ KANUNU AÇISINDAN
193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 9 uncu maddesinde vergiden muaf esnafa ilişkin düzenlemelere yer verilmiş, kimlerin esnaf muaflığından faydalanacakları da maddede bentler halinde sayılmıştır.
Aynı maddenin birinci fıkrasının (6) numaralı bendinde, “Evlerde kullanılan dikiş, nakış, mutfak robotu, ütü ve benzeri makine ve aletler hariç olmak üzere, muharrik kuvvet kullanmamak ve dışarıdan işçi almamak şartıyla; oturdukları evlerde imal ettikleri havlu, örtü, çarşaf, çorap, halı, kilim, dokuma mamulleri, kırpıntı deriden üretilen mamuller, örgü, dantel, her nevi nakış işleri ve turistik eşya, hasır, sepet, süpürge, paspas, fırça, yapma çiçek, pul, payet, boncuk işleme, tığ örgü işleri, ip ve urganları, tarhana, erişte, mantı gibi ürünleri işyeri açmaksızın satanlar. Bu ürünlerin, pazar takibi suretiyle satılması ile ticarî, ziraî veya meslekî faaliyetleri dolayısıyla gelir ve kurumlar vergisi mükellefi olanların düzenledikleri hariç olmak üzere; düzenlenen kermes, festival, panayır ile kamu kurum ve kuruluşlarınca geçici olarak belirlenen yerlerde satılması muaflıktan faydalanmaya engel değildir.” hükmü yer almakta olup, maddenin mülga ikinci fıkrasından sonra gelen üçüncü fıkrasında, ticarî, ziraî veya meslekî kazancı dolayısı ile gerçek usûlde Gelir Vergisine tâbi olanlar ile yukarıda sayılan işleri Gelir ve Kurumlar Vergisi mükelleflerine bağlılık arz edecek şekilde yapanların esnaf muaflığından faydalanamayacakları açıklanmış, son fıkrasında da “Bu muaflığın Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesi uyarınca tevkif suretiyle kesilen vergiye şümulü yoktur.” denilmiştir.
Öte yandan, Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesinin birinci fıkrasında vergi tevkifatı yapmak zorunda olanlar ile tevkifata tabi tutulacak ödemeler belirtilmiş, anılan fıkranın 13 numaralı bendinde, esnaf muaflığından yararlananlara mal ve hizmet alımları karşılığında yapılan ödemelerden;
a) 9 uncu maddenin birinci fıkrasının (6) ve (8) numaralı bentlerinde yer alan emtia bedelleri veya bu emtianın imalinde ödenen hizmet bedelleri üzerinden % 2
…
oranında gelir vergisi tevkifatı uygulanacağı hükme bağlanmıştır.
Bu itibarla, gerek nihai tüketicilerden (eski halılarını satanlardan), gerekse esnaf muaflığından yararlananlardan (evde halı dokuyanlardan) satın alınan halı ve kilim için gider pusulası düzenlenmesi gerekmekle birlikte, Gelir Vergisi Kanununun 9 uncu maddesinin 6 ncı bendi uyarınca esnaf muaflığından yararlananlara bu alımları karşılığında yapılan ödemelerden, aynı Kanunun 94 üncü maddesinin 13/a bendi uyarınca %2 oranında gelir vergisi tevkifatı yapılması, bizzat nihai tüketicilerden satın alınan halı için gider pusulası düzenlenerek yapılacak ödemelerden ise tevkifat yapılmaması gerekmektedir.
II-VERGİ USUL KANUNU AÇISINDAN
213 sayılı Vergi Usul Kanununun 3 üncü maddesinin (b) bendinde; vergilendirmede vergiyi doğuran olay ve bu olaya ilişkin muamelelerin gerçek mahiyetinin esas olduğu, vergiyi doğuran olay ve bu olaya ilişkin muamelelerin gerçek mahiyetinin yemin hariç her türlü delille ispatlanabileceği hükme bağlanmıştır.
Anılan Kanunun 227 nci maddesinin birinci fıkrasında; “Bu kanunda aksine hüküm olmadıkça bu kanuna göre tutulan ve üçüncü şahıslarla olan münasebet ve muamelelere ait olan kayıtların tevsiki mecburidir.” hükmüne yer verilmiştir.
Mezkur Kanunun 229 uncu maddesinde, fatura, satılan emtia veya yapılan iş karşılığında müşterinin borçlandığı meblağı göstermek üzere emtiayı satan veya işi yapan tüccar tarafından müşteriye verilen ticari vesika olarak tanımlanmış olup, aynı Kanunun 231/5 inci maddesinde ise, faturanın malın teslimi veya hizmetin yapıldığı tarihten itibaren azami yedi gün içinde düzenleneceği, bu süre içerisinde düzenlenmeyen faturaların hiç düzenlenmemiş sayılacağı hükme bağlanmıştır.
Aynı Kanunun 234 üncü maddesinde, “Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenlerle defter tutmak mecburiyetinde olan serbest meslek erbabının ve çiftçilerin: vergiden muaf esnafa yaptırdıkları işler veya onlardan satın aldıkları emtia için tanzim edip işi yapana veya emtiayı satana imza ettirecekleri gider pusulası vergiden muaf esnaf tarafından verilmiş fatura hükmündedir. Bu belge, birinci ve ikinci sınıf tüccarların, zâti eşyalarını satan kimselerden satın aldıkları altın, mücevher gibi kıymetli eşya için de tanzim edilir.
Gider pusulası, işin mahiyeti, emtianın cins ve nev’i ile miktar ve bedelini ve iş ücretini ve işi yaptıran ile yapanın veya emtiayı satın alan ile satanın adlarıyla soyadlarını (Tüzel kişilerde unvanlarını) ve adreslerini ve tarihi ihtiva eder ve iki nüsha olarak tanzim ve bir nüshası işi yapana veya malı satana tevdi olunur. Gider pusulaları, seri ve sıra numarası dahilinde teselsül ettirilir” hükmü yer almaktadır.
Anılan Kanunun 238 inci maddesinde ise; işverenlerin her ay ödedikleri ücretler için ücret bordrosu tutmaya mecbur oldukları hükmedilmiştir.
Ayrıca, konu hakkında yayımlanan 225 Sayılı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde; gider pusulalarında, işin mahiyeti, cinsi, adedi, fiyatı, tutarı, toplamı, tevkif edilen vergi oranı ve net tutarı; işi yaptıran ile yapanın veya emtiayı satın alan ile satanın adlarıyla soyadları (tüzel kişilerde unvanları) adresleri, varsa vergi dairesi ve hesap numarası, seri ve müteselsil sıra numarası ve düzenleme tarihine ilişkin bilgilere yer verilmesi gerektiği, belirtilmiştir.
Yukarıda yer verilen hüküm ve açıklamalar çerçevesinde;
Evde halı dokuma işinin esnaf muaflığı kapsamında değerlendirilmesi nedeniyle, söz konusu hizmet için esnaf muaflığından yararlananlara yapılan ödemeler karşılığında kurumunuz tarafından gider pusulası düzenlenmesi ve bu kişilere imzalattırılması,
Vergi mükellefiyeti bulunmayan ve evlerinde kullanılmayan eski halılarını satan nihai tüketici durumundaki kişilere yapılan ödemeler karşılığında ise kurumunuz tarafından gider pusulası düzenlenmesi ve bu kişilere imzalattırılması,
Halı dokuma hizmetini gerçekleştiren kişilerin hizmet sözleşmesine istinaden bağlılık arz edecek şekilde çalışmaları halinde ise bu kişilere yapılan ödemelerin ücret olarak değerlendirilmesi ve kurumunuz tarafından bu kişilere ücret bordrosu düzenlenmesi gerekmektedir.
Ayrıca, vergi mükellefi olmayan kişilerden yapılan mal ve hizmet alımları nedeniyle düzenlenecek gider pusulalarında yer alması gereken bedel için herhangi bir sınırlama bulunmamaktadır.
Kaynak: GİB Özelge Yasal Uyarı: Bu içerikte yer alan bilgi, görsel, tablolar, açıklama, yorum, analiz ve bir bütün olarak içeriğin tamamı sadece genel bilgilendirme amacıyla verilmiştir. Kişi veya kuruma özel profesyonel bir bilgilendirme ve yönlendirmede bulunma amacı güdülmemiştir. Konu ile benzerlik gösterse de her işletmenin kendi özel şartları nedeniyle farklı durumları olabilir. Bu nedenle, bu yazıda belirtilen içerikte yola çıkarak işletmenizi etkileyecek herhangi bir karar alıp uygulamaya geçmeden önce, uzmanına danışmanız menfaatiniz gereğidir. malibilgi.net veya ilişkili olduğu kişi veya kurumlardan hiç biri, bu belgede yer alan bilgi, tablo, görsel, görüş ve diğer türdeki tüm içeriklerin özel veya resmi, gerçek veya tüzel kişi, kurum ve organizasyonlar tarafından kullanılması sonucunda ortaya çıkabilecek zarar veya ziyandan sorumlu değildir.
